ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl) | |||||||||||||||||||||||||||||
Możesz ocenić: Ścinawka Średnia (woj. dolnośląskie) - Średniowieczny zamek rycerski, później rozbudowany
Na terenie Polski istnieje do dziś kilka lepiej lub gorzej zachowanych zamków typu donżonowego, tzn. takich, których jądrem jest wielka wieża typu mieszkalno obronnego – donżon. Tutejszy dwupiętrowy, o wymiarach zewnętrznych 12,5x16m, ukończony został w 1360r., jest największą wieżą rycerską na Ziemi Kłodzkiej i drugą co do wielkości w kraju. Jego potężne kamienne mury zachowane w pierwotnej wysokości kryją wiele wspaniałości: ostrołukową wnękę latrynową w sieni drugiego piętra, ostrołukowy portal wejściowy z czerwonego piaskowca posiadający rzadkie, tworzone w celu przetaczania beczek z piwem i winem wycięcia w węgarach (pionowych belkach kamiennych w portalu bądź obramieniu okiennym), XIV-to wieczne piwnice z kamiennymi sklepieniami o negatywowych śladach po deskowaniu szerokimi deskami oraz oryginalnymi, gotyckimi wnękami oświetleniowymi. Dwa gotyckie kominki, przepiękne renesansowe portale, bogato kute i polichromowane. W sieni na pierwszym piętrze znajduje się "zielona komnata" tzn. sala o powierzchni blisko 53 m kwadratowych, której powierzchnia ogromnego sklepienia i ścian pokryta była onegdaj bogatą polichromią o tematyce floralnej wzbogaconej horyzontalnymi elementami pasowymi w kolorze czarnym oraz postaciami figuralnymi i herbami. W wyniku badań odnaleziono ponadto XIV-to i XV-to wieczne malowidła ścienne, które w sposób monotematyczny pokrywały ściany całego I pietra donżonu, a nawet pomieszczenia wieży alkierzowej południowej – otwartej do wnętrza donżonu całą swoją szerokością. Obiekt znacznie powiększono w II poł. XV w. dobudowując do narożnika północno - zachodniego donżonu wieżę nr 2 – tzn. kolejną dwupiętrową wieżę mieszkalno – obronną (11x12). Jej kamienne mury o nieco mniejszej grubości mieściły blisko stu metrową aulę z pięknym zdwojonym oknem (obecnie nie zachowanym). Zobaczyć można w niej autentyczne, gotyckie obramienia okien, niedawno odkrytą strzelnicę ze śladami polichromii. Niezwykle oryginalny system wewnętrznych połączeń pomiędzy kondygnacjami obydwu wież za pomocą tajnych schodów również jest już odkryty, odkopany i udostępniony turystom. Powstały wówczas także: flankujący mur kurtynowy zamykający dziedziniec wewnętrzny oraz wieża bramna. Wspomniany wcześniej dziedziniec to chyba jedyny taki przykład dotyczący zamków donżonowych w kraju, ponieważ z założenia takowe dziedzińców nie posiadały. Nie był on wielki, dodatkowo pomniejszono go poprzez założenie pseudo-renesansowych XIX-to wiecznych schodów.
W okresie średniowiecza zamek Ścinawka Średnia został ponadto otoczony w pełni nawodnioną fosą zasypaną dopiero podczas XIX-to wiecznej rozbudowy folwarku. XVI stulecie to okres kiedy powstawały kolejne części budowli: do wielkiej wieży nr 2 dobudowano alkierz północny, kryjący na piętrze wspaniały gabinet. Znajdziemy w nim jednoosobową sedillię (ogromna rzadkość w kraju) i „coś” co możemy zobaczyć jedynie w świątyniach faraonów w Egipcie. Wyobraźmy sobie, iż w jednym niewielkim (ok. 40 cm szerokości) miejscu tejże komnaty, zarówno o świcie jak i o zmierzchu, można oddać się lekturze bez sztucznego oświetlenia. To działa do dzisiaj co można osobiście sprawdzić. Od północy dostawiono do donżonu alkierz wielki, mieszczący na piętrze salę ostatecznej obrony. W jego części piwnicznej zachował się częściowo do dziś loch głodowy, nie używany już „niestety”. Na parterze zaś salka z dwiema pięknymi strzelnicami i wykutym w jednej bryle kamienia otworem wrzutowym do lochu. Następnie powiększono zamek o dwupiętrowy budynek sytuowany pomiędzy wieżą numer dwa a alkierzem wielkim. W końcu XVI w. dobudowano od wschodu do donżonu duży budynek dwupiętrowy o dwóch pomieszczeniach na każdej z kondygnacji, kończąc tym samym akt rozbudowy "domu wielkiego" (głównego budynku zamkowego). W tym przypadku przylegał on do donżonu od strony północnej. W jego skład wchodziły: 2 wieża mieszkalna, budynek łączący ją z, alkierzem wielkim, alkierz wielki oraz północna komnata nowo powstałego skrzydła. Jedna z jego piwnic (będąca w rzeczywistości tajną salą rady o 34 m kwadratowych powierzchni), posiada pięknie sklepioną salę, którą ze względu na jej urodę można by przenieść zdecydowanie dwie kondygnacje wyżej. To właśnie w niej zapadały wielokrotnie ważkie decyzje dotyczące funkcjonowania całości Hrabstwa Kłodzkiego. W trzeciej dekadzie XVIII w. ta część zamku uległa barokizacji, wymieniono całość kamieniarki renesansowej na barokową typu uszakowatego z guttami. Wielką osobliwością zamku Ścinawka Średnia jest gotycka, pochodząca z początku XVI w. kuchnia wolnostojąca (zachowana do dziś).
Pierwsza dekada XVII w. to ostatni duży etap tworzenia zamku – budowa jednopiętrowego dworu obronnego – kancelarii, usytuowanej przy południowej ścianie dziedzińca. Jest to wspaniały budynek stworzony przez matkę Elizabeth von Ratschin dla swojego kilkuletniego syna Heinricha. Salon tutejszy zdobią trzy piękne portale renesansowe a zwierciadlane sklepienie dopełnia efektu. Całość bryły gmachu zwieńczona jest renesansowymi szczytami. Budynek gotyckiej kuchni i pomieszczenie ciepłej komnaty zostały wchłonięte przez jej masyw – prawdopodobnie dlatego właśnie ocalały. Jedyne wejście na piętro kancelarii prowadziło napowietrznym pomostem prowadzącym z alkierza południowego. W XIX w. od strony zachodniej dostawiono do niej niewielką część kryjącą łazienkę, zaś od wschodu zmurowano duży taras (ok. 34 m kwadratowe) kryty częściowo dachem. Powstały wówczas także schody na dziedzińcu oraz pseudo barokowe szczyty wieńczące główne budynki zamkowe. Do wschodniego budynku renesansowego dostawiono kolejny obecnie nie istniejący. Wiodły do niego kryte zadaszeniem schody (także nie istniejące) Jak widać lwia część obiektu powstała w epokach średniowiecza i renesansu. To klasyczny przykład spontanicznej rozbudowy zamku. Kończąc należy dodać, iż obiekt otoczony jest zabytkowymi zabudowaniami folwarcznymi, w których skład wchodzi min. stajnia pańska z II poł. XVII w. posiadająca we wnętrzu kilka pięknych sal ze sklepieniami spływającymi na kamienne kolumny.
Plan zamku Ścinawka Średnia z rozwarstwieniem pierwszego pietra A – XIV wieczny donżon, B – Wieża alkierzowa południowa, C – Wieża mieszkalno – obronna nr 2, D – Budynek mieszczący dawne krużganki, E – Wieża bramna, F – Ciepła komnata, pod nią kuchnia gotycka, G – Dziedziniec zamkowy, H – Alkierz wielki, I – Budynek XVI wieczny, łączący wieżę nr.2 z alkierzem wielkim, J – Alkierz północny, K – XVI wieczne skrzydło wschodnie, L – Pomieszczenia kancelarii, które wchłonęły gotycką kuchnię i ciepłą komnatę, M – Taras, N – Aneks z łazienkami
Zamek w Ścinawce Średniej jest obiektem historycznie związanym z ziemiami Hrabstwa Kłodzkiego. Od roku 1457, kiedy to król czeski Jerzy z Podiebradu nadał im szeroką autonomię zachowaną częściowo aż do 1945 roku. Zwierzchnictwo nad nimi pełniły państwa czeskie, austriackie, od 1741 r. pruskie. Właścicielami warowni niejednokrotnie byli starostowie krajowi Hrabstwa główni jego zwierzchnicy i faktyczni zarządcy. W celu wyjaśnienia należy dodać, iż opisywana miejscowość podobnie jak wiele innych śląskich, cechuje się dużymi rozmiarami, w przeszłości podzielona była na wiele odrębnych i nie zależnych rodowych majątków. Dobra Oberhof (niem. dobra górne) zawierające opisywany zamek były majątkiem lennym (łac. feudum) co oznacza, iż podlegał on dziedziczeniu (początkowo majątek nadawany był jedynie dożywotnio).
lata 1300-10 – rozpoczęcie budowy donżonu 1353 r. – śmierć Tammo II von Czechau asesora sądu lennego, pana na Starej Bystrzycy oraz na dobrach w Ścinawce Średniej i Górnej 1360 r. – ukończenie budowy donżonu. Prace kończy jego żona Mantsche oraz synowie Conrad i Tammo III. lata 1360-77 powiększenie majątku o las pod Radkowem, Słupiec (Schlegel), Gołogłowy (Hallenau) i Czerwieńczyce (Roth-Waltersdorf) lata 1377-1410 – całość majątku dziedziczy Mantsche. Dobra powiększają się jeszcze o majątek von Haugwitza ze Ścinawki Górnej. lata 1410-25 – panem na dobrach jest Friedrich – syn Tammona III. Po jego śmierci trzej synowie Hans, Nickel i Goth rozprzedają cały majątek. 1412 r. – Hans von Czechau sprzedaje Mittelsteine-Oberhof, tzw. dobra górne (z wchodzącym w ich skład zamkiem) braciom Stephanowi i Bernhardowi von Dohna (Donyn), panom noworudzkich dóbr lennych. 1425 r. – Husyci niszczą całą okolicę, zamek ścinawski również. 1462 r. – panem na dobrach i Nowej Rudzie jest Heincze, burgraf von Dohna 1470 r. – ponowne zniszczenie zamku. Bezpotomna śmierć syna Heinczego Friedricha 1472 r. – potwierdzenie nadania Oberhof stosownym dokumentem (od księcia ziębickiego i hrabiego kłodzkiego) dla Georga von Stillfrieda und Rattonitz. ok. poł. XV wieku - od południa dobudowano do donżonu wieżę alkierzową II poł. XV wieku – budowa drugiej wielkiej wieży mieszkalnej Założono wewnętrzny dziedziniec dostępny przez wieżę bramną, zamknięty od zachodu krótką kurtyną. W miejscu zetknięcia się wież założono 8-kątną wieżę trakcyjną. pocz. XVI w. – budowa zachowanej do dzisiaj wolnostojącej kuchni gotyckiej 1515 r. – właścicielami zamku w Ścinawce Średniej są bracia, wnukowie Georga, Jacob i Georg von Stillfried und Rattonitz. 1524 r. – w wyniku podziału dóbr panem na zamku zostaje Jacob. Włada ponadto majątkiem Konigswalde, Woliborzem (Volpersdorf), Krajanowem (Krainsdorf) oraz częścią Dzikowca (Ebersdorf). 1529 r. – po jego śmierci majątek dziedziczy syn Heinrich (vice starosta Hrabstwa Kłodzkiego).
ok. 1530 – budowa wieży alkierzowej północnej tzw. alkierza wielkiego poł. XVI w. – zabudowano północną zatokę między wieżą nr 2 a alkierzem wielkim. Do północnej ściany wieży nr 2 dobudowano wieżę alkierzową lata 1563-65 – Gregor von Reichenbach, chcąc zakupić część dóbr w Ścinawce Górnej, powoduje powódź za sprawą Heinricha Predela, który przegrodził rzekę Ścinawkę. Heinrich von Stillfried zmuszony stratami odsprzedaje mu owe dobra. 1565 r, – budowa pieco-komino-wędzarni 1569 r. – majątek powiększa się o grunty sąsiadujące z folwarkiem Oberhof oraz o las Biehals (Pieholz) ok. 1570-75 – majątek po ojcu przejmuje syn – również Heinrich von Stillfried und Rattonitz 1577 r. – kupuje on od Hansa von Tschischwitz z Wojborza (Gabersdorf) las Zauchhols 1585 r. – Heinrich von Stillfried sprzedaje część Dzikowca Absalonowi von Donig ze Słupca lata 1585-95 – dobudowa wschodniego skrzydła oraz ostateczne uformowanie domu wielkiego 1596 r. – Heinrich zmienia status dóbr Oberżo z lenna na dobra dziedziczne. W wyniku kosztów poniesionych przy zakupie Nowej Rudy (gdzie mieszkał jeszcze 18 lat) sprzedał Oberhof Ottonowi Friedrichowi von Ratschin z Gorzanowa (Arnsdorf). 1600 r. – umiera Otto Friedrich, schedę dziedziczy żona Elizabeth z domu von Schindel. Następnie władają dobrami bracia von Ratschin. Po ich podziale na dobrach pozostaje Heinrich pocz. XVI w. – powstaje budynek kancelarii w formie dworu obronnego 1623 r. – Heinrich von Ratschin traci dobra w wyniku reperkusji po antycesarskich wystąpieniach. Dobra cesarz przekazał swojemu bratu, biskupowi wrocławskiemu Karolowi. 1624 r. – Karol darowuje Oberhof swemu tajnemu radcy i kanclerzowi (później radcy cesarskiego dworu) Johanowi Christianowi Metzinger von Falkenstein (Kaltenstein, Kalkstein) (burmistrz Kłodzka). 1628 r. – po jego śmierci dobra podzielono na części i przypadły rodzeństwu jego żony oraz dzieciom jego dwóch sióstr 1639 r. – nowym właścicielem Oberhof zostaje Christian von Apasseck z Piszkowic Dolnych
ok. 1635-45 – zamek zostaje ostrzelany przez Szwedów i zdobyty. Zwalono wieżę bramną, zniszczono sklepienia krużganków i sali głównej budynku kancelarii. Uszkodzono też wieżową klatkę schodową na dziedzińcu 1657 r. – Oberhof kupuje od Christiana jego szwagier Bernhard von Stillfried Starszy, pan na Nowej Rudzie, starosta krajowy Hrabstwa Kłodzkiego (późniejszy radca cesarski, od 1662r. baron) 1660 r. – odbudowuje on zamek nie odbudowując wieży bramnej ani krużganków 1669 r. – umiera Bernhard von Stillfried. Zamek przypada córkom Bernharda Annie, Theresie i Marii Florentynie 1670 r. – dobra Oberhof oraz Zeughals, Sośnica (Fichtig), Bartnica (Bentengrund) i połowa Konigswalde przechodzą na własność córki Anny z pierwszego małżeństwa, która w 1669r. wyszła za mąż za Siegmunda Erdmanna von Zierothin – pana na Niemodlinie (Falkenberg) 1676 r. – Siegmund Erdmann von Zierothin , jako kurator żony sprzedaje Oberhof Johanowi Georgowi von Gotzen – hrabiemu Rzeszy z Saren, Thurmgut i Bożkowa – synowi cesarskiego marszałka polnego, ówczesnemu Staroście Krajowemu Hrabstwa Kłodzkiego (zm.1679) pocz. XVIII w. – barokizacja północno-wschodniego skrzydła zamku 1771 r. – wraz ze śmiercią hrabiego Josepha Leonarda von Gotzen ( na zamku w Ścinawce Średniej) kończy się katolicka linia rodu.. Dobra przeszły na własność adiutanta króla Prus Fryderyka Wilhelma II – Friedricha Wilhelma von Gotzen – generała i gubernatora twierdzy kłodzkiej, pochodzącego z brandenburskiej ewangelickiej linii rodu (zm.1794) lata 1780-1946 – zamek znajduje się w posiadaniu hrabiów von Magnis z Bożkowa lata 1876-1912 - zamek był dzierżawiony kolejno przez wdowę Tratwetter, Lichtenstadowi, Carlowi Frankowi, wdowie Auguście Frank, spadkobiercom Edmunda Baucha XIX/XX w. -rozbudowa zamku. Przy kancelarii powstaje taras i aneks z ubikacjami. Założone zostają nowe schody na dziedzińcu, szczyty nad główną częścią zamku. Do wschodniego XVI w skrzydła dostawiony zostaje nie istniejący budynek z prowadzącymi doń schodami 1901 r. – remont zamku 1935 r. – data ostatniego remontu 1946 r. – nacjonalizacja obiektu i majątku – przekształcenie w PGR. Postępująca grabież, degradacja i niszczenie zabytku 1974 r. – „remont” schodów dziedzińca, dach zabytku został pokryty wtórną dachówką 1982 r. – koniec funkcjonowania archiwów PGR na zamku. Nadal mieszkają w nim ludzie oraz inwentarz (do 1999r.), odbywają się wesela i inne imprezy październik 2002 – zamek ma nowego właściciela, rozpoczęto prace inwentaryzacyjne, badawcze, zabezpieczeniowe oraz konserwatorskie w celu uratowania oraz przywrócenia budowli dawnej świetności
ADRES I KONTAKT
Zamek Kapitanowo - ul. Marii Konopnickiej - Zamek, Ścinawka Średnia
tel. +48 74 873 3671
,
+48 601 069 038
CZAS Zwiedzanie zamku, wysłuchanie jego historii oraz zapoznanie się z jego architekturą trwa ok. 1,5 godziny. WSTĘP Zamek Ścinawka Średnia jest udostępniony dla turystów, najchętniej po wcześniejszym umówieniu się na wizytę telefonicznie. Strona zamku: zamekkapitanowo.pl.
Południowa części województwa dolnośląskiego. 10 km od Nowej Rudy i 16 na północny zachód od Kłodzka. Zobacz na mapie.
Obiekt jest dobrze widoczny z głównej drogi Kłodzko – Tłumaczów – Nowa Ruda. Położony jest ok. 100 m na południowy wschód od kościoła farnego. Aby do niego dojechać należy skręcić przy figurze św. Jana Nepomucena w stronę zamku (przy drodze znajduje się czytelny drogowskaz) przejechać szutrowa drogą przez folwark objechać zamek i zaparkować przed bramą gdzie z pewnością znajdzie się miejsce. Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N50.52530556°, E16.48381111° format DM (stopnie, minuty): 50° 31.5183336'N, 16° 29.0286666'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 31' 31.10''N, 16° 29' 01.72''E
Monografia zamku jest jeszcze w trakcie powstawania. Dotąd w prasie o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym ukazało się szereg artykułów. Wcześniejsze dane zawarte w różnych publikacjach nie posiadają większej wartości merytorycznej, ze względu na wcześniejszy brak przeprowadzonych badań na terenie zamku.
Pilch Józef - Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
TVP - Zamek popada w ruinę? Pan Henryk idzie z odsieczą!
Zamek w swojej ofercie posiada także możliwość noclegu dla osób o niezbyt wygórowanych wymaganiach, poszukujących niezapomnianych wrażeń. Poza standardowym noclegiem możliwe jest także zwiedzanie zamku nocą z lichtarzami w ręku.
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
Powrót do strony startowej
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę